1. Đông bình tây quả là gì?
Đông bình tây quả là câu nói diễn đạt cách sắp xếp hoa quả, bình hoa trên bàn thờ có từ thời xa xưa và được lưu truyền cho đến ngày nay. Đây là một tục lệ trong việc thờ cúng tổ tiên sao cho phù hợp nhất. Cách bài trí này sẽ giúp con cháu các thế hệ sau ghi nhớ công ơn của ông bà tổ tiên và biết các quy tắc thờ cúng đúng cách.
2. Tại sao có câu nói Đông bình tây quả?
Theo quy luật tự nhiên, mặt trời mọc đằng Đông và lặn đằng Tây. Một cái cây phải ra hoa rồi mới đơm trái. Chính vì vậy khi bày biện bàn thờ, đặt bình hoa ở hướng Đông và bày hoa quả ở phía Tây là hợp ý của trời đất. Bàn thờ gia tiên cũng được bày trí hướng ra cửa chính và lấy nguyên tắc hướng nam để bày trí.
Vậy nên mới có câu “Đông bình tây quả”. Khi ta quay mặt về hướng Nam thì phía tay trái sẽ là hướng Đông, phía tay phải là hướng Tây và sau lưng là hướng Bắc. Hoặc có thể hiểu là từ trong bàn thờ nhìn ra, bên trái của ông bà là phía Đông, còn bên phải là phía tây.
Qua đó, bày trí bình hoa thờ sẽ được đặt bên tay trái (hướng đông) và đĩa quả đặt bên phải (hướng Tây) trên bàn thờ. Theo quan niệm của người Việt cho rằng:
– Hướng Đông đặt bình hoa tượng trưng cho mùa xuân, mùa của sự đơm hoa, đâm chồi nảy lộc.
– Hướng Tây tượng trưng cho mùa Thu, mùa của sự kết trái.
- Phía Đông thuộc hệ dương nên sẽ đặt di ảnh của ông (nam). Phía Tây thuộc hệ âm nên đặt di ảnh của bà (nữ). Từ đó cũng cho ra đời câu Nam tả – Nữ hữu.
- Hướng Nam là hướng gió hoà
* Những cách giải thích khác
Một cách giải thích khác là từ xưa các Thân Vương hay ông bà ta làm nhà đều quay mặt về hướng nam. Vì hướng này gió hòa và ít khi nào có gió càn bão chướng.
Bình Hoa phải để hướng đông để gió thoảng mùi hương lên bài vị. Còn trái cây phải để ở hướng tây để hơi ấm của đèn sẽ làm quả ngọt trái thơm và cũng thuận bên tay phải để ông bà tiện dùng. Có lẽ vì vậy nên mới có phong tục như vậy. Nhưng sau này mọi người làm nhà xoay tứ phía nên ta cứ dựa vào cách ở trên mà bày trí bàn thờ sao cho đúng cách.
Ngoài ra, Đông bình Tây quả còn được hiểu như sau: biển đông đã ăn sâu vào máu thịt dân tộc việt Nam. Khi nhìn lên bản đồ, phía đông luôn ở vị trí bên phải. Mượn đặc tính này nên ông bà ta thường nói Đông bình Tây quả để làm nguyên lý khi trưng bày hoa quả thờ cúng.
Còn có một vài người giải thích khác. Theo quy ước, dù nhà xây theo bất kỳ hướng nào thì cũng đều coi là hướng Nam. Theo đó, hướng Nam là trước mặt bàn thờ. Hướng Bắc là sau lưng bàn thờ. Bên trái của bàn thờ là phía Đông. Còn bên phải là phía Tây
* Ứng dụng của Đông bình tây quả
Vào những các dịp lễ tết, ngày rằm… hầu như gia đình nào cũng sửa soạn, trang trí bàn thờ. Sao cho trang trọng, tinh tế và thể hiện được sự tôn kính nhất đối với tổ tiên, các vị thần linh. “Đông bình tây quả” là quy tắc được ứng dụng trong việc bày trí bàn thờ theo hướng chính xác nhất từ thời xưa đến nay.
Nơi đặt bình hoa: Vào đầu tháng (mồng 1) hay những ngày rằm âm lịch, bình hoa trên bàn thờ nên được cắm hoa tươi. Còn ngày thường thì có thể để không. Bình hoa phải đặt ở hướng Đông.
Nơi bày mâm ngũ quả: Mâm quả cúng trên bàn thờ phải đầy đủ năm loại quả khác nhau. Mâm ngũ quả phải đặt ở hướng Tây.
Ngoài việc tập trung bày biện bàn thờ theo tục lệ này. Mỗi gia đình cũng nên tân trang lại đồ thờ sao cho mới mẻ và phù hợp với không gian thờ cúng. Đồ thờ men lam, đồ thờ men rạn Bát Tràng sẽ góp phần làm tăng thêm vẻ đẹp sang trọng của bàn thờ và mang lại phong thủy tốt cho gia chủ.
3. Bình hoa đặt bên nào trên bàn thờ gia tiên?
Đông bình Tây quả được áp dụng trong cách đặt bình hoa trên bàn thờ. Theo các chuyên gia tâm tinh: từ xa xưa, bàn thờ gia tiên thường được đặt ở gian giữa căn nhà hướng Nam, bình hoa đặt bên trái bàn thờ (phía đông) để khi có gió Đông, Đông Nam thổi vào, hương hoa sẽ tỏa khắp phòng thờ. Còn đĩa quả đặt bên phải (phía tây) để vừa tiện cho việc trưng bày ngũ quả, tuy nhiên còn thể hiện cho sự đơm hoa kết trái, gia đình có tài lộc, con cháu thịnh vượng, thành đạt.
Nếu bàn thờ gia tiên có 2 lọ hoa, gia chủ có thể sắp xếp hai bên đối xứng và đặt mâm bồng hoa quả ở giữa trước bát hương. Như vậy cũng không làm mất ý nghĩa tâm linh mà còn tạo nên sự cân đối và thanh mát cho bàn thờ. Tùy vào diện tích của bàn thờ để gia chủ lựa chọn lọ hoa có kích thước phù hợp. Vào những ngày rằm, mùng 1, gia chủ nên cắm hoa kính dâng lên tổ tiên, thần phật.
4. Cách sắp xếp hoa quả trên bàn thờ gia tiên
Theo nguyên tắc “đông bình tây quả”, mâm bồng là nơi bài trí ngũ quả được đặt ở phía tây tượng trưng cho sự no đủ, đầy đặn, nên bộ mâm bồng phải được đặt đủ ngũ quả.
Mâm ngũ quả là mâm quả gồm 5 loại khác nhau, mỗi loại tượng trưng cho một ước nguyện của gia chủ, thông qua tên gọi và màu sắc, đó là Phúc, lộc, thọ, khang, ninh.
Đông bình Tây quả được áp dụng trong cách bài trí mâm bồng. Người Việt dâng hoa quả trên bàn thờ theo thuyết Ngũ hành, được áp dụng nhiều trong văn hóa phương Đông là vạn vật dung hòa cùng trời đất. Vì thế, mâm ngũ quả phải có đủ 5 màu: Kim màu trắng, Mộc màu xanh, Thủy màu đen, Hỏa màu đỏ, Thổ màu vàng. Cách bài trí này cũng rất đẹp mắt và giúp lễ vật được xum xuê, đầy đủ hơn.
Hy vọng qua bài viết trên, Gốm 10 có thể giúp được gia chủ hiểu hơn về đồng bình tây quả là gì? Cách áp dụng vào cách sắp xếp đồ thờ cúng trên bàn thờ gia tiên. Để việc thờ cúng được viên mãn, mang lại nhiều tài lộc hơn.
