* Khởi nguồn văn hoá uống trà của người Việt
Văn hóa uống trà của người Việt có thể nói đã có từ lâu đời, không thể nói rõ văn hóa này bắt nguồn từ thời điểm nào nhưng từ những câu truyện cổ tích xa xưa ta đã thấy được hình ảnh ấm trà xuất hiện.
Hiện tại, ở những vùng núi cao như Nghĩa Lộ (Yên Bái), Pà Cò (Hoà Bình), Tà Xùa (Sơn La), Cao Bồ (Hà Giang) người ta vẫn đang thu hoạch những búp trà trên những cây trà có tuổi thọ lên tới 600 năm tuổi.
* Những vùng trà Việt Nam
Đất nước Việt Nam tươi đẹp được thiên nhiên ưu ái với những vùng đồi với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu để có thể trồng ra những cây trà tươi ngon, đậm vị.
- Tây Bắc: Giống như một cái nôi của những giống trà ngon ở Việt Nam. Nằm ở miền núi cao, quanh năm mát mẻ với hàng trăm nghìn cây trà tươi xanh được trồng mỗi năm và cho ra những búp trà đặc biệt với hương vị không thể nhầm lẫn.
- Thái Nguyên: Được xem là vùng canh tác lớn nhất phía Bắc, nổi tiếng với đồi trà Tân Cương sản xuất ra loại trà nõn tôm cao cấp, là những giống trà lá nhỏ, sợi trà cong như móc câu, có vị chát đượm, đậm đà.
- Bảo Lộc (Lâm Đồng): Vùng đất bazan màu mỡ, khí hậu ôn hòa mát mẻ quanh năm chính là điều kiện thuận lợi giúp cây trà nơi đây phát triển tốt. Bảo Lộc được xem như "kinh đô trà" của Việt Nam với dòng trà ướp hương và trà olong đặc biệt.
- Hà Nội: Tuy không nổi tiếng như một vùng trồng trà nhưng nơi đây góp vào văn hóa trà Việt những giá trị độc đáo, đặc sắc. Đây là nơi phát triển dòng trà ướp hương sen phủ Tây Hồ cầu kỳ, mộc mạc, tinh tế.
Nhắc đến việc thưởng thức trà đạo, hay thưởng trà cần phải có một bầu không khí nhất định. Bầu không khí này cần phải có sự yên tĩnh, lắng đọng. Khi có bầu không khí phù hợp việc uống trà sẽ được ngon hơn.
Không thể uống trà trong bầu không khí ồn ào, hay môi trường quá đông đúc. Điều này sẽ ảnh hưởng đến việc uống trà. Bởi vì thông qua cách uống trà hay thưởng trà sẽ biết được cách hành xử và văn hóa của một đất nước như thế nào. Trà không chỉ là thức uống mà nó còn giúp quốc gia phát triển kinh tế hơn. Hơn hết nó còn là tâm huyết của rất nhiều nghệ nhân để truyền bá nghệ thuật uống trà cho mọi người.
Không gian thưởng trà rất quan trọng để tạo bầu không khí thanh tịnh
Phong cách thưởng trà của người Việt mang những nét bình dị, mộc mạc, gần gũi, chứa đựng nhiều tình nghĩa thân thương giữa những người anh em họ hàng, bạn bè thân quen, bà con xóm làng.
Gần như bất cứ nơi đâu ta cũng có thể bắt gặp hình ảnh ấm trà, ly trà từ trong không gian sinh hoạt, hàng quán và nơi lao động của con người Việt Nam. Những ly trà xanh mát rượi dưới hiên nhà trong những buổi trưa hè, chén trà nóng trên bàn gỗ vào những ngày đông lạnh giá.
Người Việt mời nhau chén trà rồi bình tâm ngồi trà đàm, nhâm nhi suy ngẫm bàn luận về thế sự hay đơn giản là giải lao, cùng nhau nói chuyện vui cùng chén trà sau những giờ làm việc mệt nhọc.
Trà ngon là phải đúng lửa, đúng nước. Nước dùng để pha trà nên dùng là nước giếng, nước mưa hay nước sương.
Đun nước trà cũng nên chọn loại than hoa, cháy không quá mạnh để ảnh hưởng đến mùi vị của trà. Canh độ lửa thích hợp để không làm đánh mất hương vị nguyên bản của trà. Vì nó làm trà đắng hơn. Các cụ ngày xưa thường dùng ấm đất nấu trà để giữ độ nóng vừa phải, ngày nay người ta dùng ấm điện đễ hỗ trợ việc giữ nhiệt cho trà tốt hơn.
* Chọn trà ngon
Để xác định đâu là trà ngon: Bạn cần xác định dựa trên các tiêu chuẩn sau: thanh, sắc, vị, thần. Để trà không quá nhạt hay quá đậm bạn cần cân chỉnh tỷ lệ vừa đủ để để khi pha trà được màu sắc hài hòa. Bạn cũng có thể cân chỉnh theo tỷ lệ bản thân và gia đình thường uống cho phù hợp..
* Chọn bộ trà
Có câu: “Tam bôi tứ bình” ý nói về chén trà và ấm trà. Hai dụng cụ quen thuộc cần phải có khi uống trà hiện nay. Lựa chọn được bộ ấm trà và chén trà sẽ giúp quá trình thưởng trà đúng vị hơn.
Ngoài chén trà và ấm trà, cũng không thể nào quên đi ngũ quần của trà. Ngũ quần ở đây có nghĩa là bạn tri kỷ uống trà cùng. Bạn hãy nghĩ thử xem, việc thưởng trà sẽ chẳng còn điều gì thú vị nếu như bạn thiếu đi một người bạn tâm giao cùng đàm đạo say trà phải không nào?
Nói về bộ ấm chén uống trà thì không đâu nổi tiếng bằng Bát Tràng, làng nghề gốm sứ nổi tiếng nhất nước ta. Lựa chọn ấm gốm sứ Bát Tràng sẽ giúp bạn tránh mua phải gốm sứ nhiễm chì chất lượng kém của Trung Quốc. Hơn nữa ấm trà Bát Tràng giữ nhiệt tốt, giữ được nguyên vẹn hương vị của trà, giúp bạn thưởng thức trà một cách tốt nhất.
* Cách thưởng trà
Thưởng trà phải dùng đến 5 giác quan: Mắt để cảm nhận màu sắc, dùng mũi để ngửi hương vị, dùng tai để nghe, dùng lưỡi để nếm và dùng tay để cầm. Đặc biệt là phải dùng tâm để pha trà. Dùng cái tâm để cảm nhận được sự trọn vẹn trong suy nghĩ mà trà mang đến.
Dụng tâm pha trà, dụng tâm để cảm nhận trà để cảm nhận giá trị tuyệt hảo nhất. Vì vậy, sự hiểu biết và đam mê cách pha trà sẽ góp phần tạo ra một chén trà có tính nghệ thuật cao. Sự tu dưỡng bản thân cũng là cách dụng tâm trong cách thưởng trà.
Người xưa rất chú trọng vào việc pha trà, thứ nhất cần không gian thanh tịch. Thứ hai cần tinh thần thưởng trà đúng mực. Uống trà đúng cách sẽ giữ được lễ độ của bản thân, khí chất thiền định. Chính vì vậy, việc vệ sinh chân tay luôn được chú trọng. Điều đó, là điều cần thiết để bạn có thể xây dựng sự tự tôn cho bản thân với người khác.
- Nhất thủy: Chính là phần nước để pha trà, nước thường là nước mưa hứng ở giữa trời, nước lấy từ các con suối thiên nhiên hoặc lấy từ nước giếng sâu. Nước sẽ được đun bằng than đến khi sôi sủi tăm để không làm mất đi mùi vị của trà.
- Nhì trà: Là loại trà được chọn để uống, người uống trà thường chọn trà đủ 5 tiêu chí (gọi là ngũ quý): sắc, thanh, khí, vị, thần. Trong đó, "thần" để chỉ sự lôi cuốn của trà đối với người thưởng thức - là yếu tố quan trọng nhất.
- Tam bôi: Là chén uống trà, các loại chén hạt mít, chén mắt trâu hay được dùng để uống và thưởng trà. Trước khi rót trà cần phải tráng qua nước sôi để làm nóng và tẩy vệ sinh.
- Tứ bình: Là ấm pha trà. Có nhiều kiểu bình khác nhau tùy theo các thưởng trà độc ẩm, song ẩm hay quẩn ẩm. Trước khi pha trà cần phải rửa trà bằng một ít nước sôi, sau đó đổ đi rồi mới hãm trà để cho trà nở đều và mang đậm hương vị nhất.
- Ngũ quần anh: Tức là bạn trà, các cụ ngày xưa thường ngồi uống trà vào hàng chiếu trên của các bậc thi sĩ, để đàm đạo và thưởng thức trà cùng nhau.
* Thời điểm thưởng trà
Để thưởng thức được trọn vị ngon của trà bạn cần chọn thời gian bản thân muốn tĩnh tâm, lòng thanh thản, không có nhiều điều xô bồ vây quanh. Khi bạn thật sự dành thời gian để uống trà bạn sẽ cảm nhận được vị chát tại đầu lưỡi nhưng ngọt ở cuống họng, hơn cả đó là giúp bạn được bình tâm hơn.
* Hình thức thưởng trà
Trong nghệ thuật uống trà của người Việt có 3 cách thưởng trà: độc ẩm (một mình), đối ẩm (hai người), và quần ẩm (nhiều người) vừa thể hiện văn hóa thuần chất của mình đồng thời vừa có những tiêu chuẩn về chất lượng cũng như vị thế của việc thưởng trà.
* Cách ngồi vào bàn trà
Khi ngồi vào bàn trà bạn nên giới thiệu sơ lược về từng loại trà. Mỗi loại trà đều có những đặc trưng riêng, để trở thành người có hiểu biết về trà bạn cần dành thời gian nghiên cứu nhất định.
Trong đó, việc biểu hiện thành ý mời trà cũng tạo nên yếu tố quan trọng để tạo nên không khí hòa nhã. Giúp buổi uống trà trở nên ấp cúng hòa nhã hơn.
* Lựa chọn chén trà phù hợp
Một chén trà phù hợp có thể giúp việc thưởng trà trở nên thi vị hơn. Nếu dùng thưởng trà nên dùng thêm chén thưởng hương. Chén trà cần chú trọng màu sắc hòa nhã, hình dạng tối giản, không quá màu mè họa tiết rối mắt. Có thể dùng những loại chén có giá trị về mặt văn hóa lịch sử để tăng thêm tính dân tộc khi thưởng trà.
Sử dụng nước sôi để tráng trà trước khi pha. Vừa đảm bảo khử trùng cho chén trà, đồng thời vừa làm ấm chén trà. Nếu bạn sử dụng bộ trà điện thông minh sẽ có chế độ tự động tráng sôi sẽ hiệu quả hơn.
* Dụng cụ lấy trà và pha trà
Dụng cụ lấy trà có thể bằng tre hoặc bằng gỗ, bạn nên lấy lượng trà vừa đủ không để nó rơi thừa ra ngoài. Châm nước trà nóng để loại bỏ bụi bẩn, giúp trà có màu sắc đẹp hơn. Lần pha trà thứ hai được gọi là hãm trà, thời gian hãm trà từ 1 đến 2 phút, để có hương vị mê đắm hơn.
* Rót trà mời khách
Rót trà luôn đề cao sự khéo léo và tinh tế nhất định, trước khi rót trà mời khách. Bạn cần dùng kẹp để đặt trà lên khay theo một trình tự nhất định.
Cầm chén trà bằng 3 ngón tay, giữ và nâng phần đáy chén. Trong đó, phần ngón cái và ngón trỏ thì đỡ miệng chén. Chỉ nên nâng chén đưa lên mũi theo chiều từ trái sang phải để hương trà bốc lên mùi thơm thức tỉnh giác quan. Sau đó, nhấp từng ngậm trà một không cần vội vàng bạn nhé!
Khi rót trà cũng nên 2/3 không nên rót đầy, như vậy gọi là phép lịch sự tối thiểu khi mời khách hoặc thưởng trà.
Văn hóa uống trà của người Việt là một văn hóa độc đáo mang đậm tính cách con người Việt Nam bình dị, chân tình. Với những thông tin mà Gốm 10 cung cấp mong rằng bạn phần nào hiểu được về Trà đạo Việt Nam và nghệ thuật thưởng trà đúng cách.
